S_FørOgNu_1917

1748 tin holdt hun da sit Indtog paa Kongens Nytorvs Scene. Sam tidigt fik hun besørget sin Mand, Polakken Adam Len­ kiewitz, ansat som Overkontrollør og Kasserer ved det nye Theater, hvorefter hun holdt Bryllup, og i over tyve Aar var Mad. Lenkiew itz e t sk a tte t Medlem af Personalet, hvis øvrige kvindelige Bestand endnu var temmelig uøvet og ung af Aar, saa at der strax tilbød sig et stort og vigtigt V irkefelt for hendes udmærkede Evner. Hun forenede Smag med et oprindeligt og ægte Lune og var en alvorlig K unstnernatur, og hun fandt baade i Mo­ lière og Holberg et omfangsrigt Repertoire, i hvilket hun skabte typiske Skikkelser, der har h aft L ivskraft gennem Tiderne. B landt saadanne Skikkelser kan foruden Magde- lonerne nævnes Nille i „Erasmus Montanus“ og Geske i „Den politiske K andestøber“. Fr. Schwarz har forsikret, at de ældre Skuespillere ta lte med Beundring om „den Virkelighed, hvormed hun holdt sig i sin Rolle fra det Øjeblik, hun b etraad te Scenen, og indtil hun var kommen langt ind i Kulissen, og om, hvorledes hun bestandig havde sine udtryksfulde Øine fæstede paa de Medspillende under deres Replikker, saa a t hun, som H ortulan sagde, aldrig havde set Publikum, men derfor desto tiere h ø r t d e t“. D ette er udmæ rkede og malende Ord, der i al deres Knaphed giver et k lart Billede af hendes Kunst. — Danseren Stolle. Stolle var en Tysker, der tilligem ed H r. og J f r. H je ro - n i m i strax i T heatrets første Tid engageredes til at „be­ pryde“ enkelte Stykker med Dans. Med Kunst har disse P ræ stationer neppe havt synderligt a t skaffe. F o r a t s æ t t e D a n s e - P r æ s t a t i o n e r n e i e t S l a g s S y s t e m a n ­ s a t t e D i r e k t i o n e n e n H r . d e s L a r c h e s m e d e n L ø n a f 50 R d l r . k v a r t a l i t e r . H a n s k u l d e s e l v d a n s e S o l o e r o g t i l l i g e k o m p o n e r e B a l l e t t e r , d e r d o g i k k e f a l d t u d t i l m e r e e n d u b e t y d e l i g e D i v e r t i s s e m e n t e r , h v o r i h a n s e l v , H r . S t o l l e o g d e n n e s l i l l e S ø n s a m t J f r . H j e r o n i m i v a r H o v e d p e r s o n e r , m e d e n s T h e a t r e t s A k t ø r e r o g A k t r i c e r h o p p e d e m e d , s o m d e b e d s t k u n d e . D e t h a r n e p p e v æ r e t o p b y g g e l i g t ! — Danseren Hieronimi. E n r i m e l i g v i s t y s k D a n s e r , d e r v a r B r o d e r t i l d e n e f t e r - n æ v n t e J f r . H j e r o n i m i . H a n e r u d e n r i n g e s t e B e t y d n i n g . — Danserinden Jfr. Hieronimi, a f g . O k t . 1 7 5 0 . D e n n e D a m e , d e r v a r e n g a g e r e t t i l T h e a t r e t s o m D a n ­ s e r i n d e , h a r K r a v p a a e t P a r O r d , f o r d i h u n d . 2 6 . N o v b r . 1 7 4 9 f a a r L e j l i g h e d t i l a t f o r s ø g e s i g s o m S k u e s p i l l e r i n d e . H u n o p t r æ d e r b l . a . d e n o v e n n æ v n t e D a t u m s o m L e o n o r e i „ K i l d e r e j s e n “ — m e n u d e n s y n d e r l i g t H e l d , o g h e n d e s D e ­ b u t m a a n æ r m e s t b e t r a g t e s s o m e t U d s l a g a f d e n T r a n g , D i r e k t i o n e n n æ r e d e t i l a t f o r ø g e T r u p p e n m e d n y e , s m u k k e A k t r i c e r . 1751 12A d e b u t e r e d e Ivar Als s o m P e e r A n d e r s e n i „ F r u e n t i m - m e r e t s S k o l e “ , f . 1 7 2 2 , s i d s t e O p t . 9/io 1 7 6 9 , f 30/8 1 7 7 0 . B i l l e d e t a f I v a r A l s s t a a r m e d s y m p a t h e t i s k e T r æ k o p ­ t e g n e t i v o r t T h e a t e r s H i s t o r i e . B a a d e s o m A k t ø r o g s o m M e n n e s k e v a r h a n l a n g t o v e r G e n n e m s n i t t e t . H a n v a r u d g a a e t f r a e n H a a n d v æ r k e r s H j e m , m e n e n H a a n d v æ r k e r , d e r s y n e s a t h a v e h a f t b a a d e k u n s t n e r i s k ■»Em ilie o g m e r e e n d a l m i n d e l i g D a n n e l s e . A f h a n s t o S ø n n e r b æ v P e d e r e n a n s e t M a l e r o g P r o f e s s o r v e d A k a d e m i e t , o g I v e r e n f r e m r a g e n d e S k u e s p i l l e r , d e r i h ø j G r a d n ø d P e r s o n a l e t s o g s i n e M e d b o r g e r e s A g t e l s e . I e n A l d e r a f 2 5 A a r h a v d e h a n m e l d t s i g t i l O p t a g e l s e i T h i e l o s T r u p o g v a r a l l e r e d e v e d A a b n i n g s f o r e s t i l l i n g e n o p t r a a d t i K a n d e ­ s t ø b e r e n s s t o r e R o l l e t i l H o l b e r g s ø j e n s y n l i g e B e h a g . M e n e f t e r e n S æ s o n s F o r l ø b t r a k h a n s i g t i l b a g e . V i k e n d e r i k k e G r u n d e n . M e n r e t l æ n g e v a r e d e d e t i k k e , f ø r h a n p a a n y m e l d t e s i g t i l T j e n e s t e h o s T h a l i a . D e n 1 2 . F e b r . 1 7 5 1 o p t r æ d e r h a n s o m A r n o l p h e i „ F r u e n t i m m e r s k o l e n “ o g l ø s e r i L ø b e t a f d e f ø l g e n d e A a r e n R æ k k e O p g a v e r a f d e n m e s t f o r s k e l l i g e A r t f r a E l s k e r e n s t i l P e d a n t e n s , f r a - d e n t r a g i s k e H e l t s t i l d e n e n f o l d i g e T j e n e r s F a g . M e d s i n D a n n e l s e o g s i t l i g e v æ g t i g e V æ s e n e g n e d e h a n s i g t i l , o g s a a u d e n f o r S k u e s p i l l e r g e r n i n g e n , a t v æ r e s i t T h e a ­ t e r n y t t i g , o g D i r e k t i o n e n f i k h a m a n b r a g t i e n a d m i n i s t r a ­ t i v S t i l l i n g s o m e n S l a g s I n s p e k t ø r — „ M e s t e r “ k a l d t e s h a n — h v o r h a n g j o r d e u d m æ r k e t F y l d e s t s o m V e j l e d e r v e d P r ø v e r n e o g s o m e n p a a l i d e l i g o g r e t s i n d i g T a l s m a n d f o r s i n e K o l l e g e r s I n t e r e s s e r h o s d e n h ø j e D i r e k t i o n . D e n n y e S t i l l i n g b e v i r k e d e , a t h a n s s c e n i s k e V i r k s o m h e d m e r e o g m e r e t r a a d t e i B a g g r u n d e n . H a n o p t r a a d t e t i l P u b l i k u m s B e k l a g e l s e s j e l d n e r e o g s j e l d n e r e . F a a D a g e e f t e r s i n s i d s t e O p t r æ d e n , i O k t o b e r 1 7 6 9 , f a l d t h a n i e n a l v o r l i g S y g d o m , o g u d p a a S o m m e r e n i 1 7 7 0 , f ø r h a n e n d n u h a v d e n a a e t s i t h a l v t r e d s i n d s t y v e n d e A a r , a f g i k h a n v e d D ø d e n . 1752 28/e d e b u t e r e d e Jfr. Elisabeth Catharina Amalie B ø t t g e r , s e n e r e M a d . R o s e , s o m L e o n o r e i „ K i l d e r e i s e n “ , f . S e p t . 1 7 3 8 , s i d s t e O p t r . V u 1 7 9 2 , f 23/a 1 7 9 3 . J o m f r u B ø t t g e r v a r e n G u l d s m e d d a t t e r , h v e m H o l b e r g f i k o v e r t a l t t i l a t p r ø v e s i n L y k k e p a a S c e n e n . H a n s s k a r p e B l i k h a r a a b e n b a r t a n e t T a l e n t h o s d e n l i v l i g e o g o p ­ v a k t e u n g e P i g e . O g H o l b e r g s A n e l s e r s l o g i k k e f e j l . H u n v a r i d e t l a n g e T i d s r u m a f 4 0 A a r k n y t t e t t i l d e n d a n s k e S k u e p l a d s , o g o m h u n e n d i k k e a f d e f i n e s t e K u n s t - 90

1748

I Ø j e b l i k k e t f o r s t o d K o r f f a t b e t v i n g e s i n H a r m e o g s i n F r y g t , f o r a t S a g e n s k u l d e b l i v e b e k e n d t i L o g e n . H a n p a a s t o d , a t h u n t a l t e i V i l d e l s e , — h u n v a r i k k e s i g s e l v m æ g t i g , o g e f t e r T i d e n s S k i k t i l r a a d e d e l i a n s t r a x e n A a r e l a d n i n g , f o r a t F e b e r e n s k u l d e s t i l l e s . P a a h a n s i v r i g e A n m o d n i n g m a a t t e h u n n ø d t v u n g e n t g i v e e f t e r , o g B a r o ­ n e n s K a m m e r t j e n e r f u l d b y r d e d e d a A a r e l a d n i n g e n s a a g r u n ­ d i g t , a t D ø d e n h u r t i g t i n d t r a a d t e . S o m J f r . T h i e l o s L ø b e b a n e v a r k o r t , e r M e d d e l e l s e r n e o m h e n d e s s t r a a l e n d e o g s e j r r i g e K u n s t u f u l d k o m n e o g k n a p p e . S a a m e g e t v e d v i , a t h e n d e s T a l e n t o m s p æ n d t e F r e m s t i l l i n g e n b a a d e a f L y s t s p i l l e t s k o k e t t e E l s k e r i n d e r o g T r a g e d i e n s H e l t i n d e r . H u n s p i l l e d e d e n H o l b e r g s k e L e o n o r a m e d b e d a a r e n d e s k æ l m s k Y n d e , o g P o r t i a i S ø r g e ­ s p i l l e t „ C a t o “ m e d a d e l b a a r e n H ø j h e d . H e n d e s T e m p e r a ­ m e n t p a a S c e n e n v a r i k k e m i n d r e i l d f u l d t e n d i L i v e t , o g h e n d e s p a a s a m m e T i d e l e g a n t e o g s v u l m e n d e L e g e m s ­ s k ø n h e d g a v h e n d e s F r e m s t i l l i n g e r e n y d r e , p r a g t f u l d G l a n s . H e n d e s a l t f o r t i d l i g e B o r t g a n g v a r i S a n d h e d e t s m e r t e ­ f u l d t T a b f o r S k u e p l a d s e n . Jfr. Anna Catharina Materna, f . 25/i 1731, a f g . 10/3 1753, f 3/ø 1757 s o m Fru v . P a s s o w . J o m f r u M a r t e r n a ’ s T h e a t e r c a r r i é r e v a r e n d n u k o r t e r e e n d J o m f r u T h i e l o ’ s O g v a r d e n e n d i k k e s a a s t r a a l e n d e i s i t F o r l ø b , v a r d e n l a n g t f r a u d e n B e t y d n i n g . H u n v a r u d g a a e t f r a e n a f L a n d e t s f o r n e m s t e F a m i l i e ­ k r e d s e o g t i l f ø r t e s a a l e d e s P e r s o n a l e t e t E l e m e n t f r a S a m ­ f u n d e t s ø v r e o g m e s t k u l t i v e r e d e L a g o g h æ v e d e d e r v e d d e t s A n s e e l s e i d e n a l m i n d e l i g e B e v i d s t h e d . H e n d e s e l e ­ g a n t e H o l d n i n g , f o r n e m m e V æ s e n o g f i n e A n s i g t s t r æ k g j o r d e h e n d e p a a S c e n e n t i l e n S k u e s p i l l e r i n d e , h v e m A n s t a n d s d a m e r n e g a n s k e n a t u r l i g t m a a t t e t i l f a l d e . H u n m a g t e d e b a a d e L e o n o r a o g P e r n i l l e o g f o r l e n e d e d e m m e d k v i n d e l i g Y n d e o g S k æ l m e r i o g f o r m a a e d e t i l l i g e s o m J f r . T h i e l o a t g ø r e s i g g æ l d e n d e i d e t a l v o r l i g e S k u e s p i l . A t h u n s a a h u r t i g t t a b t e s f o r S k u e p l a d s e n b e g r u n d e d e s f o r h e n d e s V e d k o m m e n d e i k k e i n o g e n s ø r g e l i g A n l e d n i n g - ^ 4 v e r t i m o d . H y m e n s B a a n d v i s t e s i g a t b i n d e h e n d e s t æ r k e r e e n d K u n s t e n s . H u n i n d t r a a d t e i Æ g t e s k a b m e d e n L i e u t e n a n t v o n P a s s o w o g d ø d e i ø v r i g t f i r e A a r e f t e r , k o r t f ø r e t a f h e n d e f o r f a t t e t S k u e s p i l „ M a r i a n e “ k o m t i l O p f ø r e l s e . D e t t e S k u e s p i l f i k e n r e g u l æ r F i a s k o , o g n a a r v i n æ v n e r d e t h e r , s k e r d e t k u n , f o r d i d e t v a r d e t f ø r s t e d a n s k e S t y k k e , d e r g i k o v e r S c e n e n e f t e r H o l b e r g s B o r t g a n g . Mad. Lund, f. Holst, f 29/io 1759. J o m f r u H o l s t , s e n e r e M a d . L u n d , o m h v i s P e r s o n a l i a v i n æ s t e n i n t e t v é d , v a r f r a T h e a t r e t s f ø r s t e B e g y n d e l s e d e n r e t m æ s s i g e I n d e h a v e r a f P e r n i l l e r o l l e r n e , t i l h v i l k e I n g e n f o r m a a e d e a t g ø r e h e n d e R a n g e n s t r i d i g . H o l b e r g s e l v s k a l h a v e s a t o v e r o r d e n t l i g P r i s p a a h e n d e s E v n e r s o m l y s t i g S o u b r e t t e , m e d e n s h a n p a a d e n a n d e n S i d e g i k s t r e n g t i R e t t e m e d h e n d e p a a G r u n d a f h e n d e s S t r i d b a r ­ h e d a f h e n d e s L y s t t i l a t i n t r i g e r e . A t h u n v a r e n m e g e t a n v e n d t A k t r i c e s e s a f e n D i r e k ­ t i o n s s k r i v e l s e f r a 1 7 5 6 , h v o r i h u n s a m m e n m e d R o s e o g L o n d e m a n n n æ v n e s b l a n d t d e m , „ d e r f a s t i e t h v e r t S t y k k e i k k e a l e n e h a v e R o l l e , m e n e n d o g s a a o f t e s t m e g e t v i d t l ø f ­ t i g e o g b e s v æ r l i g e R o l l e r , h v o r u d i d e d o g p l e j e a t a c q v i t - t e r e s i g m e d Æ r e o g T i l s k u e r n e t i l F o r n ø j e l s e “ . H e n d e s u s a l i g e I n t r i g e l y s t v i s t e s i g b l . a . d e n g a n g , D i r e k ­ t i o n e n v e d J f r . M a t e r n a ’ s A f g a n g m a a t t e s k a f f e d e n n e d y g ­ t i g e S k u e s p i l l e r i n d e e n A f l ø s e r s k e o g d e r t i l h a v d e e n g a g e r e t M a d . R o s e n k i l d e ( t i d l i g e r e M a d . F e r s l e v ) , d e r f ø r h a v d e v æ r e t v e d T h e a t r e t s o m e n y n d e t E l s k e r i n d e , m e n p a a G r u n d a f p r i v a t e F o r h o l d v a r b l e v e n a f s k e d i g e t . E n g a g e ­ m e n t e t v a k t e i s æ r M i s f o r n ø j e l s e h o s M a d . L u n d o g R o s e , h v i s m y n d i g e o g s t r i d b a r e N a t u r v i o v e n f o r h a r o m t a l t . H o l b e r g b l e v f o r b i t r e t , d a h a n k o m I n t r i g e n p a a S p o r , o g d e t e r ø j e n s y n l i g t t i l M a d . L u n d o g R o s e h a n s i g t e r , n a a r h a n t a l e r o m „ P e r s o n e r , d e r e f t e r S æ d v a n e r p l e j e r a t g ø r e B e v æ g e l s e r , n a a r e n n y A k t ø r e l l e r A k t r i c e s k a l a n t a g e s “ . H a n f o r s v a r e r m e d V a r m e M a d . R o s e n k i l d e m o d d e o n d e B e s k y l d n i n g e r m o d U æ r b a r h e d . „ K o m e d i e n “ , s i g e r H o l b e r g , „ k a n a l d r i g k o m m e i s t a n d , h v i s m a n s k a l d e p e n d e r e a f t o e l l e r t r e P e r s o n e r s K a p r i c e r , s o m h v e r k e n v i l h a v e b e ­ k v e m m e P e r s o n e r e l l e r k a n d ø m m e o m d e r e s B e s k a f f e n ­ h e d “ . O m M a d . R o s e n k i l d e s S k æ b n e i A n l e d n i n g a f d i s s e K a ­ b a l e r s k a l s e n e r e b l i v e f o r t a l t . O g h v a d M a d . L u n d a n g a a r , s a a d ø d e h u n a l l e r e d e i 1 7 5 9 . Mad. Utilia Lenkiewitz, f. v. Mander, f . 1711, s i d s t e O p t r . 8% 1770, t 23/9 1770. J f r . U t i l i a v a n M a n d e r v a r e n S ø n n e d a t t e r a f C h r i s t i a n d e n 4 d e s H o f m a l e r K a r e l v a n M a n d e r d e n Y n g r e o g v a r f ø d t 1 7 1 1 . D a h u n i 1 7 4 7 b e s t e m t e s i g t i l a t i n d t r æ d e i v o n Q v o t e n s T r u p , v a r h u n a l t s a a h e n i m o d d e F y r r e o g n æ r m e s t h e n v i s t t i l d e t æ l d r e R o l l e f a g , f o r h v i l k e t h u n s n a r t v i s t e a f g j o r t E v n e . H u n h a r p a a T h e a t r e t i S t o r e K o n g e n s g a d e r i m e l i g v i s s p i l l e t a d s k i l l i g e M a g d e l o n e r o g N i l l e i „ J e p p e “ o g h a v d e i a l f a l d p r æ s t e r e t s a a g o d K u n s t , a t d e n d a n s k e S k u e p l a d s s k y n d t e s i g m e d a t s i k r e s i g h e n d e s M e d v i r k n i n g , o g s a m m e n m e d H o r t u l a n o g C l e m e n -

Made with