5075357399

V I T I B E R I N G I I H I S T O R I A

O B S I D I O N I S

H A F N I E N S I S

A N E K A O T O N L I T T E RAR I VM

P R O M I T E T PRAELECTIONES ACADEMICAS

P E R

S E M E S T R E

A E S T I V V M

A. O. S. C I 3 I 3 C C L V I I I I N S T I T V E N D A S I N D I C I T I OH. G O T T L O B B O E H M I V S ' "* > P. P. COLL EG . M A I. P R I N C . S O C I V S

P A S T . A R C

L I P S I A E E X O F F I C I N A L A N G E N H E M I A

D E V I T I B E R I N G I I H I S T O R I A OBSID. H A F N I E N S I S

ANEKAOTON LI TTERARI VM

X ? ■ lU t i iL i v i u i u a u u w a « w v*i_umj.Liwl.il p u L orbem latiffime oftentauit, celebratum inprimis eftnomen v i t i b e r i n g i i , praeftantifllmi viri, atque omni elegantiore dodrina eruditiflimi. Is Vui- burgi, in Cimbris, genitus faufto fidere fuit, anno lalutis pofl: millefimum fexcentefimum decimo feptimo, in fpem- qne ingenii educatus liberaliter, elucentibus mature animi eredioris igniculis. Atque, in eo potifiimum efformanda, ipfae Mufac vifae funt, quid efficere poffent, voluifie expe­ riri. Tanta, inde ab adolefcentia, carminis Latini fuaui- tas infuit, tanta orationis vis, atque elegantia. Praeterea his et talibus bonis ingenii aliud acceffit, fortuitum quidem illud, et fragile, nec tamen non imputandum, egregia oris ac corporis fpccies, dignißimum hojpitium , vt ait o l a v s b o r r i c h i v s , (D ijf depoetis Danis,) ex quo Apollo fre­ quentius condonaretur. * - * a n u i ^ ^

A 2

Fuit

1111 I

Fuit autem b e r i n g i v s , pofitis artium optima­ rum tirociniis, praefertim poeticae apud Belgas initiatus, ad quos fefe, ex Academia Hafnienfi, receperat. Florebat Belgium tum maxime, inter horrida bella, liberalibus du- diis, in eoque poetarum prouentu hei n s i o s , b a r - l a e o s , alios extulerat, quorum illudribus exemplis ac- cenfum fe, ad id gloriae decus, ipfe ed luculenter profedus. Nec fuerit forte fuperuacaneum, verba ipfa, prouti edita funt, apud f r i d . r o s t g a a r d v m , (. Dclit. Foet. Da - nor. T . ii .) huic loco inferere: ’ Ab hacfchola digrefius ad exteros, armi m d c x x x i x . adulto vere , tenuitBelgium, vbi CADZ I VM, HEINSI VM, BARLAEVM mEtllS, WlpC - tum cepit condendi'Epigrammatis. Crederes in Farmjjum, aliquem , aut Helicona , delatum: tanto coepit impetu ingemi , aut, f i quis efl, litteratifuroris impnlfu, modulari carmen, et aptare ad numerosfermonem, leges fequutus vnas illas , in liberaRepublica, non liberas , quasfibi, inhocftudiorumcampo, magni illi litterarum antiftites praefigeba?it. Atque, ab hoc tempore, adeo enituit facultate pangendi carminis, vt fum- mos, eo in laudis genere, viros facile pertraheret in fui ad­ mirationem. Ita, ad Gallos progredus,PnriliisbeneuoIen- tiam Hv g . g r o t 1 1 , qui tum, in aula Regia, partibus fungebatur Suecici oratoris, nulla re potius, quam comtif- fimo verfu, demeruit. Similiter in profe&ione Italica, in qua Romam ipfam adiit, litterarum certillimam federn, ea ingenii lingulari praedantia, cultus peritis fuit. Neque vero, intra haec artis pulcerrimae fpatia fefe con­ tinuit digna maiore theatro virtus b e r i n g i i , haud omni­ no. immemoris, non tam vatem parare patriae, delitefcen- tem

tem in Mufarum vmbraculis, qnam ciuem debere, agendis re­ bus idoneum. Itaque animum, indefefla induftria, perhifto- riarum monimenta, circumtulit, fe&atus magnos ac praecla­ ros magiflros, in Belgio v o s s i v m , atque b o x n o r n i v m ; Romae omnino f a m i a n v m s t r a d a m , fati Belgici , vt vocat, praeconem ; denique Argentorati b o e c l e r v m . Et videtur, ab his proximis potiflimum exemplis, non traxifle ni­ hil eius oratio: adeo illa fplendida efl, fententiisque, velut luminibus, diftin&a; adeo fe efferre nonnumquam, ad poe­ ticam magnitudinem, confpicitur. Ita vero, apud externos, liberaliflime inftituto tam lingu­ laris, ab fuis, habitus honos fuit, vt, inuifitato apud Hafnien- fes exemplo, poeticae docendae prouincia demandaretur. luf- fusfuperiorumaufioritate, ipfede fe inquit, docere publicepoefin, fiouo munere , nec iam tum vfitato Academiae: et habuit difpu - tationem , (de artis poeticae natura, et conffitutione,) praefinte Rege , qui primus, inter Danorum Pvincipes,et prima tum vice, ingrefjiis Dotforumfubfellia,faepiusfubinde - - adfludia publi­ ca demifit Maieftate?n , et choros ac adyta Mufarum ingentior ipfe hofpes impleuit . Neque fane poterant rei eius magis au- fpicata exordia duci, quam tali ab ingenio, quod in hac fun- £Vione muneris, tamquam clariflimum fidus, alii fequerentur. Verum haud diu poÜ in Academiam Soranam, vt iuueniles animos rerum geftarum imbueret cognitione, millus fuit. Cui rei quum egregiam operam, pro dofrrina dexteritatequefua, nnuarer, ornatus eft amplifiimo munere Regii Hilforiographi. Iamque adferuitfefe praefertim hilloriae patriae, perferibendae- que, iufiu et aufpicio Regis, operam ftudii adplicuit, maxime ex quo perTaganumTottium,indulgentifiimum Maecenatem, A 3 liberali

liberali otio et'tranquillitati eflet vindicatus. Etenim apud Soranos publice docentem , vt beri ngi i vtar verbis, auocauit T. Tottius , oflentata Scania , et benigno ad Muftisfecejfu , et, ne non efficacijfme funderet , magnifica domo , parum infra palatii cultum, vbi, quod iujjus nuper a Regefuerat , condere in otiopofi- fiet annales populi fui , et quidquid maiores indidiwn, in hifloria, ' pofterorum indagini reliquerunt . Atque, in eo altiffimo pin­ guique feceflu, coepit componere Danici Flori celebratiffimum opus: nec omnino abfterrere fe a propolito pafTus efl, quan- tumuis dein, pulfus ab victoribus Suecis praediolo, vitam inter grauiores Reipublicae curas agitaret, inde ab anno illius feculi primo et fexagefimo. Id vero ipfum cruentiflimum bellum, quo paullo ante Da- nia omnis a Sueco arferat, noua hiftoriae, at lu£tuofa, materies eruditis hominibus fuit: vifaque inprimis Hafniae obfidio di­ gna, quae, ad pofteritatis memoriam, litteris contignaretur. N ec fine praefentius periculum vllum imminuit Regiae: nec clarioribus tignis fefe diuina virtus Friderici tertii, Dano- rum fortiffimi Regis, exferuit, tine qua fifti non potuiffet. Proditae autem funt, iis temporibus, multorum, de Hafnienfi oblidione, luculentae narrationes: quas quia dudum N i c o - lavs p e t r v s s i b b e r n , vir do£tus, diligenter edi fle- ruit, (in Bibliotheca hiflor . Dan. Noruegica, cap. v i. p. 214. fq.) equidem tacitus nunc praetermittam. Nec omnino b e r i n - gi v s tum officio defuit, atque, vt de co C hr i s t , a a - g a a R d v s inquit, ( Delit, Foet. Danor . T . 1. p. 500.) Angußasque iras Regum, Troiamque ruentem, Materiamficripti deflinat ipfie fu i . Itaque, longe alia inter negotia, obfidionis Hafnienfis defcri- ptio-

V l t

\

ptionem litteris mandauit. De qua praedat ipfius verba huic etiam loco intexere: Anno m d c l x i , incoctu, et confejfu publico, iujfus oft afßdere inter Conßliarios Aerarii: in qua funttione muneris, quoties id ferunt negotia, fe farripit Mufis, vt vacet muneri, in quo collocauit aetatem, et non illi- terato otio poftcritatis-notitiam mereatur. Amplo nuper Opere defcripfitpatriae fatum, et quae , durante ad Hafniam obfidione, per Septentrionemfere omnem, ad memoriam illuflria contigere. Id quidem Opus, ita compo(itum,non fuftinuitin confpe 61 um viuus educere: quafi famae interefle fuae et plaufibus nollet, quibus perfe£lum, ad vnguem, viri docti exciperent. Atque fic demum, exftin£to b e r i n g i o , editum eft, anno fupra millefimum fexcenteiimum feptuagefimo fexto, adeo fuaipiins dote confpicuum, vt nec praefaminis alieni honore indigeret. Quae quum ita fint, facile pracuideo animo, fabulam me narraturum haud paucis, fi, quae ad Illuftridimum Boinebur- gium, de b er in g i i Opere tali, i o h . h e n r . b o e c l e - r v s , vir clarus doclrina, etProfedbrio apud Argentoratenfes munere olim fun&us, perfcripfit, eius ex litteris necdum euul- gatis, expromam. Fa&urn autem eft, ante aliquod tempus, vt ad me amicus quidam meus, Vir Do£lidimus,quum nolfet me talium ede valdecuriofum fpe&atorem,perferret b o e c l e r i cpiftolarum fafciculum, quem nunc, in Amplidimi Senatus Lipfienfis bibliotheca, adferuari comperimus. In iis fane digna memoratu quam plurima: quorum praeteritis aliis, vnum in praefenti tradam id, quod, ad hanc fufcipiendam fcriptionem, animum incitauit. Itaque accipiamus facrum et inexplicabile arcanum! Ait autem b o e c l e r v s , hunc in modum: Se­ cretius ifiud laboris genus, quamquamvix eft , vt litteris expli­ cetur,

V I I I

cetur, non audeo te (Boineburgium) 'celäre. FaStum efl^ante- quam ad te venirem , vt praeter omnem opinionem vetus quidam amicus , v i t v s b e r i ng i v s , Hifloriographus Danicus,fibi commijjhm prouinciam , mea operafupplere cuperet , trecentos- que Imperiales , f i fubuenirem , # obfidionis Hafnienfis hifto - riuinferiberem , fiatim repraefentaret. Incidit haec res in il­ lum articulum rei oeconomicae , qua diuinitus fubmiffum agno- fcerefubfidium ratio erat. Accepi pecu?iia?n: nunc pofeor pro- mijfa , quae non continuo , fed interpellato labore , vrgenti et inftanti figillatim transmitto . Equidem eam epiflolam cui anno alligem, (nec enim exemplo, quod vidimus, additus eft,) haud latis fcio: feriptam Argentorati non dubitem,quo fe, tamquam in portum, b o e - c l e r v s ex Suecia, parum aequa ipfi, receperat. Habeo ar­ gumenta, quibus addudus referendam, ad annum feculi fupe- > rioris fexagefimum quartum, coniedem. Certe quae proxime antecedunt litterae, ea tempefiate, millae ad Boineburgium funt, memorabiles inprimis, quod clariffime prodant, a boec le - r o, pro feclam AffertionemMoguntinam, contra affecicitamiu - ftitiam Protectionis Saxonicae , (Mogunt. 1663. f.) Erant autem res tum illius, multis modis, vehementer accifae, v t , quo lu­ crum, quali ventus, impelleret, vela dare necefle haberet. Ita­ que praefentiflimam, a b e r i n g i o , opem illico fe amplexum profitetur. Et omnino cum eo antiquus vfus amicitiae inter­ cedit, inde a tempore eo, quo difciplinae fuac alumnum, do- dum et elegantem, Argentorati habuerat. Tum vero folitus b e r i n g i v s adfpedare maxime b o e c l e r i dodrinam, admirari eloquentiae decus, et potifiimum id celebrare cultis verficulis, qui dudum editi funt in lucem, {Delit. Poetar. Danor. T . 11.)

IX

T . ii.) et ab harum elegantiarum intelligentibus leguntut. Sic autem inquit, inter alia, p. 28. Refiituis prifcumfacundis vocibus aenum , Eloquioque nonasfecula nofflra tuo. Seu fati leges , rerumque arcana reuoluis , Et fcchmi tenebris eruis omne fu is: Seugemitus plaufusque tuofe prodit ab ore ; Quo tibi cumque libet , ducimur arte tua. A t nunc ipfam rem illam, digna enim inuertigatione eff, habetque magnas difficultates, disquirendam fumamus. Nam quis temere credat b e r i ng i vm , hunc talem virum, tam peritum fcribendae Hiftoriae, tanta et ipfum facundiae dote fpectatum, aliunde fuppetias exegirte? Quis a b oe c l e ro praecipue? quem tum iam fparferat tama, nimium fuifie in­ fertum nomini Danico, in ea, quam de bello Sueco Danico condidiflet, hirtoria. Atque ipfe b o e c l e r v s , in epirtola, ad Matthiam Biörnclouium, regni Suecici fenatorem, et Can­ cellariumAulicum, ita refert: Apud Demos rumor diflulit , ?ne totam illam nationem , eiusque Regem , granibus opprobriis no - taffe , in mea biforia. Quod cum non dubitarent nonnulli co­ ram mecum quafi expoftulare , monflraui vni alteriue opufiulmn 9 et multa inde praelegi. N ec enimuero k o e c l e r v s , vir doCtiffimus clariffi- musque, is ert exiftimandus, qui male natis confictionibus de­ terere famam eius, feque vnum iaCtare, inprimis apud poten­ tem amicum, voluirtet. Id quod credibile ert longiffime aberte tum ab omni liberali homine, tum ab eo maxime viro, cui et partum fatis gloriae dudurn erat, multis verisque virtutibus, ac doCtrina litterarum fingulari. Neque aufum talia arbitrer ego, B apud

X

apud Boineburgium, propter fummam perfpicacinm viri, et ■ BOECLERi , erga eum, maximam reuerentiam. Mitto alia in praefenti nonnulla, quae fufpicionem illiberalis commenti prorfns auertanr. Itaque ergo quonam facile modo componamus, inter fe, aduerfa fronte pugnantia? Ego vero vt, quae fentio, dicam, crediderim quidem b e r i ng i vm effiagitaffie, pretio quoque non paruo, vt maximae rei geflac memoria, ab tali ingenio, quale in b oe c l er o cognoffiet effie, ornaretur, er, oratione etiam magnifica, fallis dich aequarentur. Fuit autem, fi quid adfequi conieclura poflum, fatius tum illi vifum, alienae indu- llriae Spartam eam permittere, cui exornandae aut fe imparem, pro modeffia fua, crederet, aut non fufficeret, muneris noui negotiis diftridlus. Namque adledus, ea tempeflate, fuit, inter Confiliarios Aerarii, ficque aliis longe curis occupatus, prae- fertim in illa temporum rerumque afperitate, quam quibus in­ de ab adolefcentia infueuerat. At enimuero haec talia vt fc Cumque habeant, nemo homo temere fufpcdhuerit, voluifle eum, in fe, inclinare alienae laudem diligentiae, atque, vt in fa­ bulis cornicula, furtiuis coloribus fuperbire. Neque multo poft Operi tali fludium ipfe, ac manum, admouit; fiue quod collegiffet ad pulcra aufa animos, fiue j joeclervs ad fpem, exfpe£htionemque, haud fatis refpondiffet. Certe,quae v i t i b e r i ng i i praefert nomen, Obfidio Hafnicnfis, et eorum , quae , ea durante , per Septe?itrione?n fere mnnem, admemoriam illuflria contigere, ftricta enarratio, multis manifeltis indiciis, cognofcitur ab ipfo feripta. Quod quam- uis haud difficile ad intelligendum fit peritis aeffimatoribus: tamen hoc loco enucleatius tradam, eorum cauffia, quibus li­ ber,

ber, band frequens videlicet, neque infpe&us eil valde, neque exploratus. Iam vero eam rem diferta b e r i ngu profedio, quam fupra adtuli, fic iuuat, in hac vna vt adquiefcere facile podimus. A t enim alia qua argumenta is adeo ipfe liber eius fuppeditat. Nam, vt primum hoc vtar, ita perfcriptus eil magnifice, et orationis elegantiis, quafi floribus, confperfus, vt, fi quis contulerit Floro Danico , plane in iisdem animad- uertat hortulis fuccreuifle. Rerum autem geilarnm commemoratio fane quam lucu­ lenta, et praeclara, qua, velut fubie£lae oculis, penitus adpa- rent. Id quod haud datum, nili feriptori tali, cui vel confpe- 61 ae ipfi praefenti fint, vel non longe remoto perquirendi oc- cafiones multae ac faciles adfuerint. Quas quum in promtu quidem b e k i n g i v s haberet, nihil admodum quidquam, eo in libro, tacitum praetermillumque ed non modo rei ma­ gnae, fed ex minoribus etiam, et quae fine damno ignorentur. Ita (p. 39.)coenulae meminit, intra tentorii anguflias,frequenti fenatui praeditae, ab Danorum Rege. Alio loco, (p. 62. fq.) late perfequutus efl annonae rationes: vt nec piguerit pretia gallinaceorum, anferculorum, la&is concreti, poderis tradere. Praeterea infunt vrbium arciumque deferiptiones, faflae ad amufTim; multa de moribus Danorum, quae, parum vulgo ex­ plicata, ab externo homine, nequaquam exfpedles. Atque Dani- cae virtutis, et Regiae inprimis, facundidimae vbique Inudes indtum patriae amorem fatis tedantur. Maneat ergo b e ­ r i n g i v m perferiptae Obfidionis Hafnienfis gloria, fitque mihi certe religio, eam fufpicione mala temerare.

B 2

At

x 11 A t nunc ad fcriptionis huius reliqua procedamus, quae Academicarum Praele&ionum quali indicis partibus fungantur. Ita vero, per hoc quoque femeftre, diuidere operam confli tui, v t Hilloriae Audio iungamus Publici luris Germanici difci- plinam. Priuatas fcholas ordiar, ab HiAoria Saxonica, vt, fi anteatlis praefcntia componant ciues mei, et patientius pa­ triae fata ferant, et ad fpem laetiorem animos erigant. Itaque Hör. VIII. recenfebo i o h . pa v l . r e i n h a r d i v . c libellum, Entwurf einer Hißorie des Chur-undFürfl- liehen Huufes 'Sachfen. Hör. IX. i l l . m a s c o v i i Principia Iuris Publici L R. G. diligenter edilferam, lingulis diebus. Hör. XI. Hilloriam praecipuorum Europae regnorum tradam, fecundum c l . a c h e n v a l l i librum. v *. 7 Grundfiitze der Europäifchen Gefchichte . Hor. 111. exponam Hilloriam Imperii Ro. Germanici, d u c e 1LL. MA S CO v i o . In publicis fcholis, poli Felium Trinitatis, interpretabor, die­ bus Mercurii, et Saturni, Hor. XI. Capitulationem Caefaream NouilTimarn. Priuatas aperiam, exadlo mercatu, iplis Kal. Maiis, atque maximopere laetabor, fi fauere coeptis Commilitones Ge- nerofiiTimi, Humanillimique,benigne velint. Scripli in Acad. Lipfica, a. d. iv . April, a . o . s . c i o i o . c c l v i i i

v>-

4 *K

Ap’X' jfrt.

v .

-

V

*

\